Bewustzijnsfilosofie

Samenvatting: Geschiedenis van de Psychologie - Renaissance Filosofen

In de renaissanceperiode vond een herontdekking plaats van ideeën uit de klassieke oudheid. Dit leidde tot de herleving van filosofische debatten over de aard van de menselijke geest. Belangrijke denkers uit deze periode zijn René Descartes, John Locke en Gottfried Wilhelm Leibniz.

René Descartes (1596-1650)

• Invloed: Beschouwd als een grondlegger van de hedendaagse psychologie.
• Ideeën: Onderscheid tussen geest en lichaam. De geest is immaterieel en de bron van bewustzijn en rationaliteit, terwijl het lichaam mechanistisch functioneert.
• Mechanistische fysiologie: Lichaam werkt volgens mechanische principes. Zijn concept van animale geesten vormde de basis voor de uitleg van de werking van zintuigen en beweging.
• Reflexen: Introduceerde het idee van reflexen waarbij een externe stimulus automatisch een respons veroorzaakt.
• Rationele hoedanigheden van de geest: Ondanks zijn focus op het lichaam als een machine, benadrukte Descartes het belang van de immateriële geest. Zijn beroemde uitspraak, "Ik denk, dus ik ben", bevestigde het bestaan en de primaire rol van de geest.
• Dromen: Hij geloofde dat dromen ontstaan door de willekeurige wervelingen van hersenvloeistof in de ventrikels.

Belangrijke begrippen

• Empirisme: Kennis komt voort uit zintuiglijke ervaring.
• Rationalisme: Kennis wordt verkregen door het verstand en rationeel denken.
• Nativisme: Sommige ideeën of kennis zijn aangeboren.
• Enkelvoudige naturen: Fundamentele eigenschappen van fysieke fenomenen die niet geanalyseerd of betwijfeld kunnen worden.
• Primaire en secundaire kwaliteiten: Primaire kwaliteiten zijn intrinsieke eigenschappen van objecten (bijvoorbeeld vorm), terwijl secundaire kwaliteiten voortkomen uit de interactie van de primaire kwaliteiten met onze zintuigen (bijvoorbeeld kleur).
• Reflex: Een automatische respons op een stimulus.

Descartes’ ideeën vormden de basis voor latere debatten en onderzoeken in de psychologie. Ondanks sommige onnauwkeurigheden in zijn anatomische begrippen, waren zijn theorieën baanbrekend voor zijn tijd en hebben ze een blijvende impact gehad op het veld.

John Locke en de empirische traditie

In 1690 publiceerde de filosoof John Locke het werk An Essay Concerning Human Understanding, wat de aandacht van Gottfried Leibniz trok. Beide filosofen werden beïnvloed door Descartes, maar hadden verschillende visies. Terwijl Locke de nadruk legde op empirische kennistheorie, benadrukte Leibniz de nativistische en rationele opvattingen van Descartes.

Revolutie en tolerantie

Locke's jeugd werd getekend door de Engelse burgeroorlog. Aan Oxford University maakte hij kennis met diverse denkbeelden en werd beïnvloed door de scheikundige Robert Boyle.

Politieke zaken

Locke werd de lijfarts en politiek adviseur van Sir Anthony Ashley Cooper. Via de Royal Society of London kwam hij in contact met grote geesten als Isaac Newton. Een discussie over moraliteit en religie leidde tot de creatie van zijn beroemde Essay.

An Essay Concerning Human Understanding

• Locke beschouwde de menselijke geest als een tabula rasa, beïnvloed door ervaring.
• Hij verwierp Descartes’ idee van aangeboren kennis.
• Er zijn twee soorten ervaringen: sensaties en reflecties, die leiden tot simpele en complexe ideeën.
• Locke definieerde kennis als de waarneming van verband en overeenkomst tussen onze ideeën en onderscheidde drie soorten: intuïtieve kennis, demonstratieve kennis, en zintuiglijke kennis.
• Locke introduceerde de associatie van ideeën, later uitgewerkt door zijn opvolgers.
• Locke maakte een onderscheid tussen primaire en secundaire kwaliteiten van objecten.

Praktische implicaties van de filosofie van Locke

Locke's overtuiging dat kennis voornamelijk voortkomt uit ervaring en dat niemand de absolute waarheid kent, pleitte voor tolerantie in religieuze en politieke zaken.

• Hij bouwde voort op het sociaal contract idee van Thomas Hobbes, maar had een positievere kijk op de menselijke natuur.
• Locke zag het sociaal contract als een rationele keuze en ondersteunde het idee van representatieve democratie.
• Tevens geloofde hij dat het volk beschermd moest worden tegen de centrale autoriteit en dat men het recht had te rebelleren bij grove schendingen van het sociaal contract

In zijn latere jaren publiceerde Locke Some Thoughts Concerning Education, waarin hij pleitte voor ervaringsgericht onderwijs.

Geschiedenis van de Psychologie: Gottfried Leibniz

Biografie en Achtergrond

Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) was een veelzijdig Duits geleerde geboren in Leipzig. Hij studeerde rechten aan de Universiteit van Leipzig en werd later juridisch adviseur in Mainz. Zijn carrière nam een wending toen hij naar Parijs werd gestuurd en bevriend raakte met Franse wiskundigen en filosofen. Hier maakte hij kennis met het werk van Descartes en raakte diep geïnteresseerd in wiskunde.

Wiskundige Ontdekkingen

• Uitvinding van een mechanische rekenmachine.
• Ontwikkeling van de binaire rekenkunde.
• Introductie van continue wiskunde, gerelateerd aan oneindig kleine getallen.
• Samen met Isaac Newton, ontwikkelde hij de integraal- en differentiaalrekening.

Filosofische Gedachten

Leibniz zag het universum als constant veranderend en geloofde in een wereldbeeld waarin alles in stappen overging, vergelijkbaar met een levend organisme. Hij verwierp ideeën zoals die van Descartes en Locke over een fysieke realiteit bestaande uit bewegende deeltjes.

Inspirerende Ontmoetingen

Tijdens zijn reizen ontmoette Leibniz Benedict Spinoza, bekend om zijn pantheïsme, en Antonie van Leeuwenhoek, de uitvinder van de microscoop. Deze ontmoetingen vormden zijn latere visie op de kosmos.

Monadologie

Leibniz introduceerde het concept van monaden, welke hij beschouwde als dynamische, doelgerichte entiteiten die de voortdurende veranderingen in het universum veroorzaken. Hij categoriseerde monaden in verschillende typen, waaronder:

• Gewone monaden (bare monads): minimaal bewustzijn, alle fysieke, materiële objecten
• Voelende monaden (sentient monads): de plek van het bewustzijn en het vermogen om de wereld waar te nemen en te herinneren
• Denkende monaden (rational monads): vormen de ziel of geest van mensen, het vermogen tot apperceptie: het vermogen tot interpretatie en rationele analyse van het waargenomene
• Opperste monade (supreme monad): gelijkgesteld aan God, bewustzijn en controle over alles

Nativistische Kritiek op Locke

Leibniz bekritiseerde John Locke's empiristische benadering en steunde in plaats daarvan een nativistische leer. Hij geloofde in noodzakelijke waarheden, aangeboren ideeën die essentieel zijn voor apperceptie. In tegenstelling tot Locke, geloofde Leibniz dat de geest constant actief is (voortdurend geestelijke activiteiten die hij 'minute perceptions' noemde). Zelfs al bereikt niet alles het bewustzijn, kan dit alsnog het gedrag beïnvloeden. Volgens Leibniz onderschatte Locke de menselijke geest enorm en was het idee van een "tabula rasa" te simplistisch (vanuit een nativistisch standpunt).

Legacy

De verschillende benaderingen van Locke en Leibniz leidden tot twee verschillende psychologische tradities. Terwijl Locke's ideeën leidden tot het Britse associationisme, legde Leibniz' filosofie van de geest de basis voor de opkomst van de wetenschappelijke psychologie in Duitsland.