Wat is persoonlijkheid

Persoonlijkheid wordt gedefinieerd als de relatief consistente denkpatronen, gevoelens en gedrag dat ieder individu karakteriseert als uniek.

Persoonlijkheid als gedragsmatige aanleg, of karaktereigenschappen

Een trait (karaktereigenschap), is een relatief stabiele aanleg (predisposition) om je op een bepaalde manier te gedragen. Traits bevinden zich op een bepaalde schaal. Je bent niet 100% agreeable of 0% agreeable, maar je ligt ergens op de denkbeeldige lijn tussen die twee uitersten. Neem je de scores van alle mensen, kom je uit op een bell-curve die ongeveer overeenkomt met een normale verdeling.

Een state (staat) is geen eigenschap, maar een uitdrukking van een gevoel. Om te kunnen bepalen of iemand bijvoorbeeld agressief is als karaktereigenschap, moeten we eerst weten hoe gemakkelijk agressiviteit wordt uitgelokt.

Er zijn verschillende systemen om karaktereigenschappen te groeperen. Deze groepering vindt plaats met behulp van factor analysis, een statistische techniek voor het analyseren van patronen en correlaties om wiskundig gedefinieerde factoren te ontdekken. Raymond Cattell (1950) begon door alle 17.953 Engelse bijvoeglijk naamwoorden om persoonlijkheid te omschrijven, te reduceren tot 170 stuks die allemaal een unieke betekenis hebben. Op basis hiervan vond hij 16 karaktereigenschappen en maakte hij de 16 PF Questionnaire om deze te meten. Deze vragenlijst bestond uit ongeveer 200 vragen zoals "Ik ga graag naar feestjes", waar mensen hun score bij op moesten geven.

Na verloop van tijd vonden veel onderzoekers de 16 factoren onnodig complex. Met moderne rekenkracht van computers, is het teruggebracht naar het BIG 5 model (OCEAN: Openness, Conscientiousness, Extraversion, Agreeableness, Neuroticism).

• Openness to experience / Non-openness to experience
  • Hoog: nieuwe ervaringen actief opzoeken en zeer fluide denkpatronen
  • Laag: conservatief en verkiest het bekende boven het onbekende
• Conscientiousness / Undirectedness
• Hoog: hoge interne controle met betrekking tot doelen, goed in plannen en uitvoeren, georganiseerd
• Laag: lage interne controle, moeite met volgen van schema's en planningen, ongeorganiseerd en onbetrouwbaar
• Extraversion / Introversion
• Hoog: preferentie voor frequente, intense interpersoonlijke contacten. Energiek en optimistisch.
• Laag: een paar goede vrienden in plaats van grote groepen mensen
• Agreeableness / Antagonism
• Hoog: veel sympathie en graag behulpzaam en onzelfzuchtig
• Laag: maakt zich niet druk om anderen en gedraagt zich vaak onbedachtzaam en vijandig
• Neuroticism / Stability
  • Hoog: emotioneel instabiel, onrealistische ideeën en neigingen
  • Laag: emotioneel stabiel, niet snel van streek, niet snel depressief

Er zijn onderzoekers die stellen dat er nog een zesde karaktereigenschap bij zou moeten: Honesty-Humility. Waardoor het HEXACO-model zou ontstaan (Honesty-Humility, Emotionality - ongeveer hetzelfde als neuroticism, eXtraversion, Agreeableness, Conscientiousness, Openness)

Andere onderzoekers denken dat Grit en Dark Triad moeten worden toegevoegd.

• Grit is een meting van vastberadenheid: "ik maak af waar ik aan begonnen ben".
  • Het zou voor ongeveer 4% het succes bepalen van individuen, los van zaken als IQ. Het is nauw verbonden met conscientiousness. Onderzoeken zijn inconclusive met betrekking tot de waarde van grit: er is een correlatie van 0.8 met conscientiousness.
• Dark Triad is de combinatie van:
  • Narcisme: extreem egoïsme met een overschatting van het eigen kunnen en hoge noodzaak voor bewondering
  • Machiavellisme: manipuleren en en bedriegen om de eigen doelen te behalen
  • Psychopathie: immoreel en antisociaal gedrag, weinig tot geen empathie en geen vaardigheid om interpersoonlijke relaties op te bouwen
• Sommige onderzoekers hebben "everyday sadism" toegevoegd aan de Dark Triad, wat het een Dark Tetrad maakt.

BIG-5, het tonen van persoonlijkheid en veranderingen hiervan m.b.t. leeftijd

De BIG-5 is inmiddels in zijn derde herziening, de NEO Personal Inventory 3 of NEO-PI-3 genoemd. (NEO staat voor Neuroticism, Extraversion, Openness; de belangrijkste 3 eigenschappen). Een gemeenschappelijk probleem met alle vragenlijsten is echter dat de vragen erg transparant zijn en men zich relatief gemakkelijk kan voordoen als een ander soort persoon.

Persoonlijkheid laat zich niet altijd even goed zien. In bepaalde sociale context kan een sociale norm de persoonlijkheid vervangen (bruiloften, begrafenissen). Verschillen in persoonlijkheid zijn het duidelijkst wanneer er een nieuwe situatie plaatsvindt, waar de aanwijzingen over hoe men zich dient te gedragen afwezig (of zwak) zijn.

Persoonlijkheid is relatief stabiel, maar verandert wel continu een beetje. De persoonlijkheid van een individu wordt steeds stabieler naarmate men ouder wordt. Toch kan op elke leeftijd de persoonlijkheid enigszins veranderen. Als men ouder wordt, neigen neuroticism en openness af te nemen en conscientiousness en agreeabless iets toe te nemen. Belangrijke life-changing events (nieuwe carrière, partner, etc.) zijn meestal aanleiding voor grotere persoonlijkheidsveranderingen.

Genetische fundamenten

Meerdere onderzoeken hebben aangegeven dat persoonlijkheid voor een groot deel erfelijk is. Eeneiige (monozygote) tweelingen zitten qua persoonlijkheid dicht bij elkaar, ongeacht het milieu waarin ze (afzonderlijk) opgevoed zijn (correlatie .50). De familie waarin een kind opgroeit heeft een verwaarloosbaar effect op de persoonlijkheid. Het wordt aangenomen dat de grootste invloed komt door de genene die een fysiologische invloed hebben op neutotransmissie in de hersenen. Twee bijzondere gevallen zijn:

• Een relatie tussen neuroticism en het 5-HTTLLPR gen
  • Homozygoot voor de long variant betekent gemiddeld lagere neuroticism
• Novelty seeking (openness) en dopamine

Dit soort verschillen zijn klein, maar wel meetbaar.