Sociale perceptie

Non-verbale communicatie

Non-verbale communicatie is de manier waarop mensen, opzettelijk of onopzettelijk, zonder woorden communiceren. Denk bijvoorbeeld aan gezichtsuitdrukkingen en lichaamshouding. We beschikken over speciale hersencellen genaamd spiegelneuronen, die reageren als we een bepaalde handeling verrichten maar ook als we anderen dezelfde handeling zien verrichten. Aan de hand van non-verbale communicatie kunnen we afleiden hoe mensen zich voelen, maken we attributies met betrekking tot hun persoonlijkheid en schatten we sociale situaties in.

Gezichtsuitdrukkingen zijn de belangrijkste vorm van non-verbale communicatie. Volgens uitgebreid onderzoek zijn er zes universele gezichtsuitdrukkingen (woede, blijdschap, verrassing, angst, afschuw en verdriet), ofwel gezichtsuitdrukkingen die we allemaal (ongeacht cultuur, ofwel crosscultureel) op dezelfde manier coderen (zelf uitdrukken) en decoderen (interpreteren). In lijn met de evolutietheorie van Darwin, verscherpt bijvoorbeeld een angstige gezichtsuitdrukking ons zicht en zorgt het uitdrukken van walging/afschuw voor vernauwde ogen (minder zien) en minder inname van lucht, waardoor deze universele uitdrukkingen ook binnen een evolutionair kader passen.

Soms is het echter wél lastig om gezichtsuitdrukkingen te decoderen. Dit kan twee redenen hebben:

• Vermenging van affect: het ene deel van het gezicht toont een andere emotie dan een ander deel van het gezicht
• Aspecten van gezichtsuitdrukkingen kunnen een contextafhankelijke betekenis hebben

Cultuur speelt echter wel degelijk een rol. Elke cultuur bevat manifestatieregels die bepalen welke emotionele uitdrukkingen met goed fatsoen vertoond kunnen worden. Individualistische (met name westerse) culturen ontmoedigen meestal het tonen van schaamte, terwijl collectivistische (oost-aziatische) culturen dit vaak juist toestaan of zelfs aanmoedigen. Bijvoorbeeld Japanse normen schrijven voor dat vrouwen niet breeduit lachen, terwijl dat in westerse culturen juist aangemoedigd wordt. Zo zijn er per cultuur regels waaraan men zich veelal houdt.

Cultuurgebonden gebaren die een duidelijke betekenis hebben, heten emblemen. Het is belangrijk om op te merken dat deze niet universeel zijn.

Eerste indrukken: snel en hardnekkig

Binnen honderd milliseconden hebben we een eerste indruk van anderen, op basis van gezichtsuitdrukking, bezittingen, kleding en allerlei andere aanwijzigingen. Dit heet ook wel thin-slicing. Onderzoek hiernaar heeft aangetoond dat deze indrukken niet alleen snel zijn, maar ook heel nuttig zijn en vaak overeenkomen met onze eerdere ervaringen met anderen die dezelfde kenmerken hebben.

De invloed van eerste indrukken bij sociale perceptie is samen te vatten in drie hoofdzaken:

• Schema's: men gebruikt vooral schema's als men onzeker is over de situatie. De schema's vullen de ontbrekende informatie als het ware in.
• Primacy effect: de eerste indrukken die we van iemand krijgen, blijven (lang) invloedrijk doordat het invloed heeft op de informatie die we daarna binnenkrijgen. ("Mooi, grappig, asociaal" heeft een ander primacy effect dan "Asociaal, grappig, mooi".)
• Belief perseverence: we zijn geneigd om vast te houden aan onze eerdere conclusies, zelfs als deze niet juist blijken te zijn. Dit doen we doordat de cognitieve dissonantie die dit oplevert, wordt "aangepakt" door de feiten te verdraaien zodat ze voldoen aan onze bestaande conclusies.

Een goede indruk maken bij bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek of presentatie, doe je door:

1. Goed gekleed te gaan (en een sterke opening te hebben in het geval van een presentatie)
2. Ongeacht je zenuwen, te doen alsof je de situatie volledig onder controle hebt, zodat je lichaamstaal zekerder overkomt
   • Van tevoren een power pose aannemen om jezelf moed aan te praten, een "fake it till you make it" attitude aanhouden

Causale attributie: het beantwoorden van het waarom

Cultuur en sociale perceptie